Niech podniesie rękę ten, kto przynajmniej raz w życiu nie trzymał w ręku starej książki. Jej charakterystyczny zapach jest niemożliwy do pomylenia z czymkolwiek innym. Jaka jest jego geneza i jakie tajemnicze procesy sprawiają, że stare książki pachną tak, a nie inaczej? Zapraszamy do lektury.
Znaczenie papieru
Głównym nośnikiem książek od zawsze był papier, i nie zmieniła tego nawet rosnąca popularność e-booków. Ponieważ jest on materią organiczną, obejmuje go szereg procesów biologiczno-chemicznych – w tym, oczywiście, proces rozkładu. Temperatura, nasłonecznienie, wilgotność, substancje zawarte w powietrzu, a także składniki wykorzystane w produkcji masy papierowej – wszystko to ma ogromny wpływ na stan papieru. Analizowanie poszczególnych czynników nie pomoże nam jednak w znalezieniu odpowiedzi na postawione w tytule pytanie. Z pomocą przychodzą jednak naukowcy. Tym razem nie amerykańscy, a słoweńscy i brytyjscy – Martija Strlić, Jacob Thomas oraz Tania Trafaela.
Analityczne spojrzenie
Wspomniany zespół badawczy wykorzystał metody analityczne wykorzystywane w chromatografii gazowej (badanie zależności między gazami i ich nośnikami). Dzięki temu, udało się dowieść, iż za zapach starych książek odpowiadają lotne związki organiczne. Czystość oraz kwasowość papieru to czynniki w największym stopniu odpowiedzialne za jego degradację. Idąc tym tropem, naukowcom udało się wyizolować trzy konkretne zapachy: trawy, wanilii oraz stęchlizny, które składają się na specyficzną woń starych książek. O ile trawa (celuloza) i stęchlizna (procesy gnilne) mają swoje uzasadnienie, o tyle zapach wanilii może budzić zaciekawienie. Jakie jest jego pochodzenie?
Słodkie starodruki
Za słodkawy aromat wanilii, charakteryzujący stare książki, nie odpowiada żadna tajemnicza przyprawa, a etylo-wanilina. Jest to jeden z głównych produktów rozkładu drewna, a dokładniej – ligniny. Co ciekawe, zapach etylo-waniliny jest znacznie bardziej intensywny niż zapach naturalnej wanilii, dlatego to właśnie ta nuta zapachowa jest wyjątkowo mocno wyczuwalna.
Na koniec warto wspomnieć, że papier nie tylko uwalnia zapachy, ale również je absorbuje. Zapach tytoniu, czy woń kuchni bardzo łatwo wnikają w celulozę, nadając każdej starej książce unikalny charakter.
Zastosowanie zapachu
Powyższe informacje zainteresują nie tylko wielbicieli starych książek. Dzięki wspomnianej analizie można bowiem określić skład papieru, poziom jego rozkładu, a nawet wiek danej publikacji. Jest to szczególnie ważne w przypadku rękopisów oraz innych znalezisk o wartości historycznej.
Więcej o pachnących, starych książkach przeczytasz na stronie: http://tezeusz.pl/