Makroelementy dostarczamy w bardzo niewielkich ilościach, ale organizm człowieka nie może bez nich funkcjonować.
Mikroelementy i makroelementy to pierwiastki, na które zapotrzebowanie jest znikome, ale niedobór lub nadmiar tych substancji może grozić zaburzeniami w funkcjonowaniu poszczególnych procesów fizjologicznych w organizmie człowieka. Makroelementy to pierwiastki, które powinny być dostarczane z pokarmami w ilości przekraczającej 100 mg/dobę. Poniżej tej granicy mówimy o mikroelementach.
Co konkretnie oznacza dostarczanie pierwiastków do organizmu? Najważniejsza jest ilość przyswojona przez organizm, a ta może być wielokrotnie mniejsza od dostarczonej w żywności lub suplementach. Wchłanianie poszczególnych pierwiastków jest uzależnione od obecności w diecie innych substancji. Jako przykład można podać selen i witaminę C, która utrudnia wchłanianie selenu oraz witaminę D, która to ułatwia. Nadmiar węglowodanów (słodkie ciastka ) powoduje, że selen nie wchłania się. Białko zwierzęce wspomaga wchłanianie cynku, zaś żelazo jest lepiej wchłaniane z produktów pochodzenia zwierzęcego, w przypadku żelaza podobnie działają kwasy i witamina C (czyli kiszona kapusta). Podobna interakcja zachodzi między poszczególnymi pierwiastkami: na przykład miedź i żelazo powodują mniejsze wchłanianie cynku, nadmiar sodu powoduje zwiększone wydalanie wapnia z moczem. Na szczególna uwagę zasługuje kwas fitynowy, zawarty w otrębach zbożowych i w roślinach strączkowych, który wiąże wiele pierwiastków. Przygotowanie chleba na zakwasie powoduje, że w trakcie długiej fermentacji kwas fitynowy ulega rozkładowi, a uwolnione pierwiastki lepiej się wchłaniają.
Sód i potas to makroelementy występujące w organizmie przede wszystkim w postaci jonów. Obydwa pierwiastki biorą udział w regulacji równowagi kwasowo-zasadowej, gospodarki wodnej, w tym regulowaniu ilości płynu w organizmie. Zapotrzebowanie na sód wynosi ok. 2g/dobę, wystarczy więc spożyć ok. 5g soli kuchennej na dobę. Nie będzie to trudne, ponieważ sól jest powszechnie stosowanym konserwantem i przyprawą. Niedobór sodu jest więc rzadką przypadłością, która może zdarzyć się przy zwiększonym wysiłku połączonym z obfitym poceniem się oraz w wyniku niektórych chorób (więcej https://portaldlazdrowia.pl/sod-w-organizmie/). Niedobór sodu może wywoływać bóle głowy, zaburzenia pracy serca i szeregi innych dolegliwości. Nadmiar sodu jest o wiele groźniejszy, ponieważ wpływa na rozwój choroby nadciśnieniowej, a ta z kolei radykalnie powiększa ryzyko zawału serca lub udaru mózgu – niezwykle groźnych chorób, często kończących się śmiercią.
Zapotrzebowanie na potas to ok. 3,5-5 g/dobę. Najważniejsza rola potasu to stymulowanie wydzielania insuliny, udział w procesach regulacji pracy serca, przenoszenie impulsów elektrycznych w układzie nerwowym, transport składników odżywczych do wnętrza komórek i usuwanie poza komórki produktów z przemiany materii. Nadmiar potasu występuje rzadko i zwykle jest wynikiem nadmiernej suplementacji. Niedobór potasu powstaje na skutek wymiotów i biegunek, nadmiernej potliwości i działania środków moczopędnych. Objawy niedoboru potasu to obrzęki kończyn, skurcze mięśni, nadpobudliwość i inne. Można uzupełnić niedobory potasu poprzez spożywanie większej ilości pokarmów bogatych w ten pierwiastek, na przykład ziemniaki, suszone morele, pomidory, płatki i kasze. Jeśli chcemy tak właśnie postąpić, czyli uzupełniać niedobory potasu w naturalny sposób, to musimy brać pod uwagę kaloryczność produktów spożywanych w większych ilościach (więcej https://portaldlazdrowia.pl/potas-w-organizmie/).
Jeśli stosujemy zróżnicowaną dietę, nie wykluczając z niej żadnych produktów, to w większości przypadków nie ma potrzeby uzupełniania niedoboru pierwiastków poprzez suplementację. Jest ona konieczna rzadko i zazwyczaj w przypadkach schorzeń, które powodują zwiększone wydalanie pierwiastka z organizmu.
