Tymczasowe aresztowanie jest izolacyjnym środkiem zapobiegawczym, tzn. instrumentem przewidzianym przez przepisy kodeksu postępowania karnego, który ma na celu – głównie - zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania. Jedynie w wyjątkowych wypadkach środek ten jest stosowany, aby przeciwdziałać popełnieniu innego przestępstwa, przy czym musi to być przestępstwo ciężkie.
Tymczasowe aresztowanie w toku postępowania przygotowawczego stosowane jest na wniosek prokuratora przez sąd rejonowy w okręgu, którego jest prowadzone postępowanie - na okres do trzech miesięcy. Jednak w przypadku przedłużenia tymczasowego na dalszy okres (do dwunastu miesięcy) właściwy w tym przedmiocie będzie sąd pierwszej instancji właściwy do rozpoznania danej sprawy. Na posiedzeniu w przedmiocie zastosowania tymczasowego aresztowania jest obecny podejrzany. Uprawnienie do wzięcia udziału w tym posiedzeniu przysługuje także prokuratorowi oraz obrońcy podejrzanego. Przykładowo, w przypadku przestępstwa zabójstwa, która miałoby zostać popełnione w Gdyni, sądem właściwym do zastosowania tymczasowego aresztowania będzie Sąd Rejonowy w Gdyni. Z kolei w przypadku przedłużenia stosowania tego środka na dalszy okres (powyżej trzech miesięcy), zarówno dla prokuratora, jak i obrońcy podejrzanego, którym może być adwokat gdynia (a precyzyjniej Sąd Rejonowy w Gdyni) nie byłaby miejscem, w którym odbyłoby się posiedzenie w przedmiocie dalszego stosowania tego środka. Sądem właściwym w tej sytuacji, byłby Sąd Okręgowy w Gdańsku, bowiem to ten sąd będzie sądem właściwym do rozpoznania danej sprawy, tj. sprawy o zabójstwo. W określonych wypadkach przedłużenia tymczasowego aresztowania w toku postępowania przygotowawczego dokonuje również sąd apelacyjny.
Natomiast w toku postępowania jurysdykcyjnego rozstrzygnięcia w przedmiocie tymczasowego aresztowania – co do zasady – wydaje sąd, przed którym sprawa się toczy.
Tymczasowe aresztowanie jest stosowanie w sytuacji, gdy istnieje uzasadniona obawa, że oskarżony ucieknie lub ukryje się czy też będzie w bezprawny sposób utrudniał prowadzenie postępowania (np. nakłaniając świadków do składania fałszywych zeznań. Zastosowanie tego środka może wynikać także z surowości grożącej oskarżonemu kary pozbawienia wolności (górna granica wynosząca co najmniej osiem lat) lub surowości kary, na którą został on skazany przez sąd pierwszej instancji (wyższa niż trzy lata). Wyjątkowo można go również zastosować z uwagi na ryzyko popełnienia przez oskarżonego innego przestępstwa (przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu). Do zastosowania (przedłużenia) tymczasowego aresztowania wystarczy wystąpienie jednej z wyżej wymienionych przesłanek.
Tymczasowe aresztowanie jest „najsurowszym” środkiem zapobiegawczym (środkiem izolacyjnym), dlatego też – co do zasady – sąd nie zastosuje tego środka, jeżeli mogłoby to spowodować niebezpieczeństwo dla życia albo zdrowia podejrzanego, bądź spowodować dla nie ciężkie skutki (lub dla jego rodziny).
Na postanowienie w przedmiocie tymczasowego aresztowania przysługuje stronom zażalenie. Środek ten winien zostać też niezwłocznie uchylony albo zmieniony na inny, jeżeli aktualnie brak jest podstaw do jego dalszego stosowania.
Niezależenie od powyższego, podejrzany (oskarżony) lub ustanowiony przez niego obrońca mogą składać w każdym czasie wniosek o uchylenie tego środka (albo o jego zmianę na inny). Częstotliwość składania wniosku wpływa jednak na dopuszczalność zażalenia od postanowień wydanych w efekcie jego rozpoznania.