Niska emisja jako jedna z przyczyn smogu - czym jest i jak się chronić?

Jaki rodzaj smogu występuje w Polsce?

Słowo smog pochodzi od angielskich słów: smoke - dym oraz fog - mgła. Tworzy się w sposób nienaturalny, wskutek działań człowieka, niesprzyjających warunków atmosferycznych oraz poprzez ukształtowanie terenu. Sztuczna mgła to nic innego, jak unosząca się w powietrzu mieszanina szkodliwych substancji, jak toksyczne związki chemiczne i pyły. W zależności od okoliczności powstania, wyróżnia się dwa rodzaje smogu:

• smog londyński (smog kwaśny, siarkowy): występuje w umiarkowanej strefie klimatycznej, najczęściej w okresie od listopada do lutego. Wytwarza się głównie w okresie grzewczym poprze przez nieefektywne spalanie węgla i innych paliw stałych. Składa się z pyłu zawieszonego, sadzy, tlenków siarki, tlenków azotu i węgla
• smog typu Los Angeles (kalifornijski, fotochemiczny): występuje głównie w miesiącach letnich, gdy temperatura powietrza jest wysoka, a na ulicach panuje duży ruch samochodowy. Wytwarza się głównie ze spalin samochodowych, które pod wpływem dużego nasłonecznienia prowadzą do powstawania ozonu, azotanu nadtlenku acetylu i aldehydów
  
  

Warto dodać, iż w przypadku smogu londyńskiego, nazwa pochodzi od wydarzeń które miały miejsce w Londynie w 1952 roku, kiedy bardzo zła jakość powietrza doprowadziła do śmierci ok 1200 osób. W Polsce do czynienia mamy właśnie z tym typem smogu, głównie ze względu na obszary o gęstej zabudowie oraz największe nasilenie problemu w okresie grzewczym. Co leży u źródła problemu? Przede wszystkim nieprzemyślane działania ludzi. Ale o tym poniżej.

Niska emisja przyczyną smogu w Polsce

Główną przyczyną wysokiego poziomu zanieczyszczeń w powietrzu jest tzw. niska emisja. Termin ten odnosi się do szkodliwej emisji gazów i pyłów na niskiej wysokości do 40 m, powstałych poprzez nieprawidłowe i nieefektywne spalanie węgla w domowych piecach grzewczych i lokalnych kotłowniach. Nieduża wysokość źródeł emisji jest ogromnie szkodliwa, gdyż zanieczyszczenia gromadzą się wokół miejsca ich powstawania i powodują wysokie stężenie substancji w powietrzu. W przeciwieństwie do kominów w zakładach przemysłowych lub energetycznych (dokonujących tzw. wysokiej emisji), dymy pochodzące z domowych pieców nie są trafiają do strefy silnych wiatrów i nie są rozpraszane na większym obszarze. W efekcie wisi ciężka chmura toksycznej mgły. Niska emisja wytwarza się głównie poprzez:

• słabej jakości opał, w tym muł węglowy, flot czy pył
• spalanie śmieci i odpadów
• przestarzałe piece niespełniające obecnych norm
• zła izolacja cieplna budynków
• mała popularność odnawialnych źródeł energii
• brak norm dotyczących jakości węgla
• ruch samochodowy

Co wchodzi w skład smogu spowodowanego niską emisją?

Nieprawidłowe spalanie paliw oraz śmieci w piecach grzewczych przyczynia się do powstawania silnie trujących substancji, które trafiają do powietrza a w konsekwencji do naszych dróg oddechowych. Główne składniki smogu to:

• pył zawieszony PM10 (cząsteczki o średnicy do 10 µm): zawiera m.in. metale ciężkie, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (w tym benzopiren) oraz dioksyny. Głównym źródłem jest niska emisja. Bardzo szkodliwy dla dróg oddechowych,
• pył zawieszony PM2,5 (cząsteczki o średnicy do 2,5 µm): zawiera te same substancje co pył PM10. Bardzo niebezpieczny, gdyż wywołuje choroby układu oddechowego, nerwowego i krwionośnego oraz nowotwory,
• benzoapiren (należy do WWA - czyli wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych): obecny jest w pyle zawieszonym oraz ma działanie silnie rakotwórcze. O jego szkodliwości można przeczytać w artykule ekspertów rankingu oczyszczaczy https://ranking-oczyszczaczy.pl/poradnik-czystego-powietrza/benzopiren-skladnik-smogu.
• szkodliwe gazy: benzen, dwutlenek siarki, dwutlenek azotu

Według Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, smog zimowy (aerozolowy lub pyłowy), wiąże się z występowaniem w powietrzu wysokich stężeń pyłów zawieszonych PM10 (pozostaje w drogach oddechowych) i PM2,5 (przenika do pęcherzyków płucnych oraz układu krwionośnego, a w konsekwencji do wszystkich narządów). Niebezpieczne toksyny w organizmie skutkują poważnymi chorobami płuc, gardła oczy alergiami. Są kancerogenne, zwiększają ryzyko wystąpienia chorób płuc i zawału. Niestety kiepska jakość powietrza jest ogromnym zagrożeniem dla każdej grupy wiekowej i nie ma przed nią ucieczki.

Więcej o smogu - źródła w smogu, które polskie miasta są najbardziej zanieczyszczone i jak można poprawić jakość powietrza w domu można przeczytać w artykule https://ranking-oczyszczaczy.pl/poradnik-czystego-powietrza/skad-smog-w-polsce.

Jak przeciwdziałać niskiej emisji?

Skoro smog powstaje w wyniku szeroko pojętej działalności człowieka, nasuwa się pytanie: czy możemy przyczynić się do obniżenia emitowania szkodliwych substancji do powietrza? Oczywiście, że tak. Warto świadomie podchodzić do problemu i podjąć następujące działania:

• wymienić piec na ekologiczny: można skorzystać z dotacji oferowanych na ten cel przez lokalne samorządy (miasta i gminy)
• korzystać z węgla o wysokiej wartości opałowej, z certyfikowanych i wiarygodnych źródeł
• nie spalać śmieci!
• zadbać o dobre ocieplenie i termomodernizację domu (ograniczyć straty energii poprzez wymianę starych grzejników, nieszczelnych okien czy dachu, docieplić ściany)
• wybierać odnawialne źródła energii (biomasa, energia słoneczna lub wiatrowa)
• korzystać z komunikacji publicznej i roweru lub stosować jazdę ekologiczną
• angażować się w lokalne akcje na rzecz ochrony czystości powietrza, zdobywać wiedzę i przekazywać ją innym

W latach 2018-2029 polski rząd przewidział realizację programu „Czyste powietrze”, którego celem jest: wymiana starych pieców i kotłów na paliwo stałe oraz termomodernizacja budynków jednorodzinnych, by efektywnie zarządzać energią. Działania te mogą nie tylko pomóc chronić środowisko naturalne i zdrowie mieszkańców, ale także przynieść oszczędności finansowe w domowym budżecie. Generalnie ma wyeliminować z użycia tzw. „kopciuchy”, więc kotły o bardzo złych parametrach emisyjnych. Są to urządzenia, które nie powinny być dopuszczone do obrotu rynkowego. Oby rządowe założenia szły zgodnie z planem i powodzeniem dało się je wykonać. W tym temacie szeroko wypowiedział się Łukasz Rajzer - autor bloga o czystym powietrzu i oczyszczaczach powietrza: https://niebojsmoga.pl.

Niska emisja jest niewątpliwe główną przyczyną smogu w Polsce. Jak widać, oliwy do ognia dokładają przede wszystkim działania człowieka. Statystki są przerażające: co roku z powodu chorób wywołanych zanieczyszczeniem powietrza umiera ponad 40000 tysięcy osób. Smogowy problem jest wciąż aktualny, nie pozwólmy więc, by przybierał na sile. Działajmy świadomie, nie ogrzewajmy domostw najtańszym i najgorszej jakości węglem, a przede wszystkim nie spalajmy śmieci! W miarę możliwości ograniczmy zatruwanie powietrza spalinami samochodowymi. Niech temat smogu nie będzie nam obojętny. Wszystko w trosce o zdrowie nasze, naszych dzieci i ochronę środowiska.