Rezerwy na świadczenia pracownicze niejednokrotnie stanowią istotny element sprawozdania finansowego przedsiębiorstwa. Zgodnie ze standardami rezerwy na świadczenia pracownicze powinny być aktualizowane na każdą datę bilansową. Ich specyfika jest taka, że nawet jeśli w firmie nie zmieniła się sytuacja kadrowo-płacowa, to rezerwy na pewno się zmienią. Wszystko z powodu tego, że wycena rezerw jest jak mozaika, ponieważ jest skomponowana z wielu różnorodnych parametrów.
Dlaczego rezerwy na świadczenia pracownicze nie są stałe?
Łatwo wymienić kilka intuicyjnych czynników, które wpływają na zmiany rezerw i dosyć łatwo jest się z tym zgodzić. Przede wszystkim pracownicy na każdą kolejną datę bilansową mają większy o rok staż pracy oraz stają się starsi o rok. Nikt temu nie zaprzeczy. Co z tego wynika?
Przede wszystkim to, że pracownik jest o rok bliżej najbliższej nagrody jubileuszowej, jest o rok bliżej osiągnięcia wieku emerytalnego, itp. W żargonie aktuarialnym mówi się, że została wypracowana kolejna „porcja” przysługujących pracownikowi świadczeń. To z kolei dla pracodawcy oznacza, że na każde przyszłe świadczenie powinien w bilansie zarezerwować trochę więcej środków.
Kolejna rzecz: wraz z wiekiem pracownika wzrasta prawdopodobieństwo śmierci, które jest elementem każdego aktuarialnego modelu wyceny rezerw na świadczenia pracownicze. Dlaczego to jest istotne? Skoro ryzyko śmierci pracownika po każdym kolejnym roku jest inne, to także inne są szanse pojawienia się pewnych zdarzeń, np. dożycia do emerytury (do wypłaty odprawy emerytalnej).
Nie można zapominać także o tych elementach, które są w aktuarialnej wycenie rezerw bardzo istotne, a o których firmy zwyczajnie nie pamiętają, bo pochodzą niejako z zewnątrz. Dobrym przykładem jest dyskonto. Warto przyjrzeć się mu bliżej.
Wycena aktuarialna wymaga dyskonta
Stopa dyskontowa jest kluczowym parametrem każdej wyceny aktuarialnej, bez względu na to jakie świadczenia pracownicze firma zapewnia swoim pracownikom. Natomiast świadczeń tych jest całkiem sporo, wystarczy spojrzeć na przykładowe tutaj: https://halley.pl/wycena-rezerw-pracowniczych/.
Stopa dyskontowa służy do ustalania wartości obecnej przyszłych przepływów pieniężnych. Dzięki tej stopie szacujemy zatem np. jaką wartość ma dzisiaj odprawa emerytalna, która zgodnie z planem będzie za 10 lat wypłacona pracownikowi, który wówczas osiągnie wiek emerytalny. Kalibracja dyskonta jest trudnym zagadnieniem, wymaga biegłości w modelowaniu i znajomości standardów rachunkowości. Skrótowo można powiedzieć, że stopa dyskontowa jest parametrem rynkowym, w Polsce uzależnionym od rentowności obligacji skarbowych.
Jak działa dyskonto?
Ogólnie mówiąc wpływ dyskonta na rezerwy na świadczenia pracownicze jest taki, że im niższe dyskonto tym wyższa rezerwa, jednak ceteris paribus. Czyli zależność ta jest prawdziwa przy założeniu, że pozostałe parametry wyceny rezerw nie zmieniają się.
Przyjrzyjmy się dokładniej ostatnim danym historycznym. Na koniec 2019 r. stopa dyskontowa kształtowała się na poziomie około 2%. Jest to wartość o prawie 1 pkt procentowy mniejsza niż na koniec 2018 r., kiedy to wynosiła niecałe 3%. Niespełna jeden punkt procentowy mniej, a wpływ na zmianę rezerw pracowniczych jest bardzo istotny. Wszystko z powodu tzw. procentu składanego w długim okresie. Kiedy ustalamy wartość bieżącą przyszłych płatności planowanych za wiele lat, to matematycznie mówiąc wielokrotnie wykonujemy operację potęgowania. Nawet analityczny laik rozumie co znaczy wykonywać coś „na potęgę”. Krótko mówiąc, nawet z pozoru mała różnica na dyskoncie może spowodować dużą zmianę kwoty rezerw na świadczenia pracownicze. O zasadach ustalania stopy dyskontowej oraz o jej wahaniach dużo informacji można znaleźć na stronie https://halley.pl/.
Nie zawsze niższe dyskonto daje wyższą rezerwę
Jak wcześniej zaznaczono z reguły im niższe dyskonto, tym wyższa rezerwa. Może się jednak oczywiście zdarzyć tak, że dyskonto od poprzedniej daty bilansowej istotnie spadło i jednocześnie rezerwa także uległa zmniejszeniu. Jest to możliwe ponieważ istnieje szereg innych czynników wyceny aktuarialnej rzutujących na ostateczną wartość rezerwy. Dyskonto to tylko jeden z kafelków w bogatej mozaice parametrów wyceny rezerw aktuarialnych.
