Witaminy i choroby autoimmunologiczne - jak sobie pomóc

Witamina B12

Witamina B12 (kobalamina) wyróżnia się spośród innych witamin najbardziej złożoną budową chemiczną. Jon CN~ cjankobalaminy może być zastąpiony przez inne podstawniki, a odpowiednie połączenia nazwano hydroksykobalaminą (rodnik OH -witamina B12a), akwakobalaminą (rodnik H20 - witamina B,2b) oraz nitrozokobalaminą (rodnik NOz - witamina B12c). Witaminy Bl2 występują w wątrobie, grzybach, drożdżach oraz wytwarzane są przez liczne bakterie, między innymi przez pałeczki okrężnicy.

Witamina B12 odgrywa zasadniczą rolę w biosyntezie kwasów nukleinowych, dlatego jest niezbędna do prawidłowego wzrostu, normalnego przebiegu erytropoezy, a także prawidłowej czynności komórek wszystkich nabłonków. Jako koenzym warunkuje przemianę tyminy w tymidynę, kwasu foliowego w kwas folinowy, kwasu metylomalonowego w kwas bursztynowy oraz homocysteiny w metioninę. Witamina B12 odgrywa także istotną rolę w syntezie kwasów tłuszczowych, odzyskiwaniu kwasu tetrahydrofoliowego oraz w tworzeniu osłonek mielinowych w układzie nerwowym.

Niedobór lub brak witaminy B12 powoduje niedokrwistość makrocytarną (choroba Addisona-Biermera), która charakteryzuje się zaburzeniem erytropoezy i bezsocznym zapaleniem błony śluzowej żołądka. Poza niedokrwistością makrocytarną i atrofią błony śluzowej żołądka mogą wystąpić ciężkie ubytkowe objawy neurologiczne w postaci powrózkowego zwyrodnienia rdzenia kręgowego.

Preparat i dawkowanie

Cyanocobalamin

Vitaminum B12 - amp. 0,0001 g/ml; 0,001 g/ml; w chorobie Addisona-Biermera stosuje się 0,1-1 mg co 1-2 dni przez 7 dni, następnie 0,1 mg przez 2-3 tygodnie, dawka podtrzymująca wynosi 0,1 mg raz w miesiącu, w zapaleniu korzeni nerwowych stosuje się 1 mg na dobę.

Wchłanianie witaminy B12 jest uzależnione od wytwarzanej przez błonę śluzową żołądka apoerytroiny (czynnik wewnętrzny Castle'a), która łącząc się z witaminą, umożliwia jej wchłanianie. Wykazano jednak, że witamina B12 podana w dużych ilościach może się wchłaniać również niezależnie od apoerytroiny. Wchłonięta witamina gromadzi się głównie w wątrobie. Ponieważ dzienne zapotrzebowanie na witaminę Bl2 jest nieduże (1,5-2,0 ug), a w wątrobie może gromadzić się 2-5 mg, hipowitaminoza występuje po 3-6 latach jej niedoboru w pożywieniu. Dotychczas nie poznano dokładnie metabolizmu witaminy B12 w żywym organizmie. Przyjmuje się, że jest ona wydalana w postaci niezmienionej głównie z żółcią, a w mniejszej ilości również przez nerki.

Witamina B12 znalazła zastosowanie:

- w hematologii (niedokrwistość makrocytarną, trombocytopenia);

- w neurologii (zaburzenia neurologiczne w przebiegu niedokrwistości złośliwej);

- w zapaleniu korzeni nerwowych, nerwobólach;

- w gastrologii (bezsoczne zapalenie błony śluzowej żołądka).

Kwas foliowy

Kwas foliowy (kwas pteroiloglutaminowy, należy do grupy witamin B) występuje w zielonych częściach roślin, drożdżach, wątrobie i śledzionie, a także jest syntetyzowany przez bakterie przewodu pokarmowego.

Kwas foliowy oraz jego aktywna postać, kwas tetrahydrofoliowy, powstający przy udziale witaminy C, odgrywają istotną rolę w przenoszeniu grup metylowych i formylowych, tzw. fragmentów jednowęglowych, niezbędnych do syntezy zasad

Witamina B12

Witamina B12 (kobalamina) wyróżnia się spośród innych witamin najbardziej złożoną budową chemiczną. Jon CN~ cjankobalaminy może być zastąpiony przez inne podstawniki, a odpowiednie połączenia nazwano hydroksykobalaminą (rodnik OH -witamina B12a), akwakobalaminą (rodnik H20 - witamina B,2b) oraz nitrozokobalaminą (rodnik NOz - witamina B|2c). Witaminy Bl2 występują w wątrobie, grzybach, drożdżach oraz wytwarzane są przez liczne bakterie, między innymi przez pałeczki okrężnicy.

Witamina B12 odgrywa zasadniczą rolę w biosyntezie kwasów nukleinowych, dlatego jest niezbędna do prawidłowego wzrostu, normalnego przebiegu erytropoezy, a także prawidłowej czynności komórek wszystkich nabłonków. Jako koenzym warunkuje przemianę tyminy w tymidynę, kwasu foliowego w kwas folinowy, kwasu metylomalonowego w kwas bursztynowy oraz homocysteiny w metioninę. Witamina B12 odgrywa także istotną rolę w syntezie kwasów tłuszczowych, odzyskiwaniu kwasu tetrahydrofoliowego oraz w tworzeniu osłonek mielinowych w układzie nerwowym.

Niedobór lub brak witaminy B12 powoduje niedokrwistość makrocytarną (choroba Addisona-Biermera), która charakteryzuje się zaburzeniem erytropoezy i bezsocznym zapaleniem błony śluzowej żołądka. Poza niedokrwistością makrocytarną i atrofią błony śluzowej żołądka mogą wystąpić ciężkie ubytkowe objawy neurologiczne w postaci powrózkowego zwyrodnienia rdzenia kręgowego.

Preparat i dawkowanie

Cyanocobalamin

Vitaminum B12 - amp. 0,0001 g/ml; 0,001 g/ml; w chorobie Addisona-Biermera stosuje się 0,1-1 mg co 1-2 dni przez 7 dni, następnie 0,1 mg przez 2-3 tygodnie, dawka podtrzymująca wynosi 0,1 mg raz w miesiącu, w zapaleniu korzeni nerwowych stosuje się 1 mg na dobę.

Wchłanianie witaminy B12 jest uzależnione od wytwarzanej przez błonę śluzową żołądka apoerytroiny (czynnik wewnętrzny Castle'a), która łącząc się z witaminą, umożliwia jej wchłanianie. Wykazano jednak, że witamina B12 podana w dużych ilościach może się wchłaniać również niezależnie od apoerytroiny. Wchłonięta witamina gromadzi się głównie w wątrobie. Ponieważ dzienne zapotrzebowanie na witaminę Bl2 jest nieduże (1,5-2,0 ug), a w wątrobie może gromadzić się 2-5 mg, hipowitaminoza występuje po 3-6 latach jej niedoboru w pożywieniu. Dotychczas nie poznano dokładnie metabolizmu witaminy B12 w żywym organizmie. Przyjmuje się, że jest ona wydalana w postaci niezmienionej głównie z żółcią, a w mniejszej ilości również przez nerki.

Witamina B12 znalazła zastosowanie:

- w hematologii (niedokrwistość makrocytarną, trombocytopenia);

- w neurologii (zaburzenia neurologiczne w przebiegu niedokrwistości złośliwej);

- w zapaleniu korzeni nerwowych, nerwobólach;

- w gastrologii (bezsoczne zapalenie błony śluzowej żołądka).

Kwas foliowy

Kwas foliowy (kwas pteroiloglutaminowy, należy do grupy witamin B) występuje w zielonych częściach roślin, drożdżach, wątrobie i śledzionie, a także jest syntetyzowany przez bakterie przewodu pokarmowego.

Kwas foliowy oraz jego aktywna postać, kwas tetrahydrofoliowy, powstający przy udziale witaminy C, odgrywają istotną rolę w przenoszeniu grup metylowych i formylowych, tzw. fragmentów jednowęglowych, niezbędnych do syntezy zasad.

Preparat i dawkowanie

Folie acid

Acidum folicum - tabl. 0,005 g; 0,015 g; stosuje się 15 mg 2-3 razy dziennie, a u dzieci 5 mg.

purynowych i pirymidynowych w procesie syntezy kwasów nukleinowych.

Niedobór kwasu foliowego powoduje:

- zaburzenia czynności szpiku (niedokrwistość makrocytarną, leukopenię, trombocytopenię)

- zaburzenia jelitowo-żołądkowe (nudności, biegunki, ogólne wyniszczenie); zahamowanie wzrostu u osób młodych.

W przeciwieństwie do hipowitaminozy Dl2 niedobór kwasu foliowego nie prowadzi do powstania zaburzeń neurologicznych. Jednak stosowanie w niedokrwistości złośliwej wyłącznie kwasu foliowego bez witaminy B12 jest błędem sztuki lekarskiej, gdyż nie tylko nie wpływa on na objawy neurologiczne choroby, ale nawet może je nasilać.

Kwas foliowy szybko wchłania się z przewodu pokarmowego i jest rozprowadzany do wszystkich tkanek, z tym że wybiórczo gromadzi się w płynie mózgowo-rdzeniowym. W tkankach ulega przemianom i jedynie w około 3% jest wydalany w postaci niezmienionej.

Kwas foliowy jest stosowany:

- w leczeniu niedokrwistości makrocytarnej (łącznie z witaminą Bp); w agranulocytozie i leukopenii; w zaburzeniach jelitowych (spnie); w chorobach skórnych (wypryski, rumień itp.);

- w okresie ciąży (przy niedoborze kwasu foliowego w I trymestrze ciąży dochodzi do dysrafii u płodu, zwłaszcza do rozszczepu kręgosłupa).

Witamina C

Witamina C (kwas askorbowy) występuje w zielonych częściach roślin. Szczególnie duże jej ilości znajdują się w dzikiej róży, czarnej porzeczce oraz zielonej papryce. Kwas askorbowy oraz kwas dehydroaskorbowy tworzą układ oksydacyjnoredukcyjny, odgrywający istotną rolę w oddychaniu tkankowym oraz warunkują przebieg wielu procesów metabolicznych, m.in. biorą udział w syntezie hormonów kory nadnerczy, insuliny, hemoglobiny, w powstawaniu przeciwciał, w tworzeniu kwasu hialuronowego w fibroblastach, w przemianie kwasu foliowego w kwas folinowy (tetrahydrofoliowy) oraz w metabolizmie tyrozyny. Ponadto witamina C stymuluje procesy immunologiczne, hamując oksydacyjne samoniszczenie fagocytów, oraz zwiększa wchłanianie żelaza.

Niedobór witaminy C powoduje wystąpienie gnilca (szkorbutu), charakteryzującego się dystrofią tkanki łącznej, skazą krwotoczną, niedokrwistością oraz zmniejszeniem odporności. W wyniku zaburzeń czynności tkanki łącznej fibroblasty wytwarzają zmniejszone ilości włókien kolagenowych oraz połączeń kwasu hialuronowego z białkiem. W następstwie tego kości stają się porowate, a wokół nich rozwijają się procesy zapalne. Naczynia krwionośne stają się kruche i łamliwe, co powoduje ich łatwe pękanie oraz powstawanie wybroczyn i wylewów krwawych.

Występują zaburzenia kostnienia zębów, które łatwo ulegają próchnicy. Wytwarza się stan zapalny ozębnej i przyzębia, co łącznie ze zmianami w zębodołach i wtórnym zakażeniem powoduje gnilne zapalenie dziąseł oraz wypadanie zębów. Na skutek zmniejszonej odporności dochodzi do utrudnionej regeneracji powstałych zmian.

Obecnie gnilec w klasycznej postaci klinicznej awitaminozy C występuje niezmiernie rzadko. Hipowitaminoza C występuje natomiast stosunkowo często, zazwyczaj pod koniec zimy, z reguły w strefie umiarkowanej.

Przyczyną hipowitaminozy C jest niedostateczna podaż witaminy (odżywianie się konserwami), utrudnione wchłanianie (wymioty, biegunki) lub nadmierne jej zużycie, które występuje w przebiegu chorób zakaźnych, w okresie ciąży, w zatruciach, w nadczynności gruczołu tarczowego, w nadmiernym i długotrwałym wysiłku fizycznym, w wysokiej i długotrwałej gorączce oraz w chorobach wątroby.

Witamina C dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego i jest rozprowadzana przez krew do wszystkich tkanek, gdzie częściowo się rozkłada, a następnie wydala przez nerki z moczem. Warto pamiętać, że istnieje dla witaminy C próg nerkowy i przy stężeniach we krwi większych od 1,4 mg%, czyli 79,5 nmol/100 ml, jest ona wydalana z organizmu.

Preparat i dawkowanie

Ascorbic acid

Vitaminum C - draż. 100 mg; 200 mg; amp. 100 mg; 500 mg; proszek musujący 500 mg w saszetce; stosuje się doustnie od 300 mg dziennie, dożylnie do 1 g dziennie.

Witamina C jest stosowana:

- w profilaktyce i leczeniu gnilca;

- w chorobach zakaźnych;

- w niedokrwistości;

- w próchnicy zębów u dzieci;

- w chorobach alergicznych oraz w przebarwieniach skóry różnego pochodzenia.

Obecnie zwraca się uwagę na profilaktyczne stosowanie witaminy C łącznie z witaminą E w chorobach przewlekłych, cukrzycy, chorobie wieńcowej, a także w nowotworach złośliwych.

Preparat i dawkowanie

Folie acid

Acidum folicum - tabl. 0,005 g; 0,015 g; stosuje się 15 mg 2-3 razy dziennie, a u dzieci 5 mg.

purynowych i pirymidynowych w procesie syntezy kwasów nukleinowych.

Niedobór kwasu foliowego powoduje:

- zaburzenia czynności szpiku (niedokrwistość makrocytarną, leukopenię, trombocytopenię);

- zaburzenia jelitowo-żołądkowe (nudności, biegunki, ogólne wyniszczenie); zahamowanie wzrostu u osób młodych.

W przeciwieństwie do hipowitamino-zy Dl2 niedobór kwasu foliowego nie prowadzi do powstania zaburzeń neurologicznych. Jednak stosowanie w niedokrwistości złośliwej wyłącznie kwasu foliowego bez witaminy B12 jest błędem sztuki lekarskiej, gdyż nie tylko nie wpływa on na objawy neurologiczne choroby, ale nawet może je nasilać.

Kwas foliowy szybko wchłania się z przewodu pokarmowego i jest rozprowadzany do wszystkich tkanek, z tym że wybiórczo gromadzi się w płynie mózgowo-rdzeniowym. W tkankach ulega przemianom i jedynie w około 3% jest wydalany w postaci niezmienionej.

Kwas foliowy jest stosowany:

- w leczeniu niedokrwistości makrocytarnej (łącznie z witaminą Bp); w agranulocytozie i leukopenii; w zaburzeniach jelitowych (spnie); w chorobach skórnych (wypryski, rumień itp.);

- w okresie ciąży (przy niedoborze kwasu foliowego w I trymestrze ciąży dochodzi do dysrafii u płodu, zwłaszcza do rozszczepu kręgosłupa).

Witamina C

Witamina C (kwas askorbowy) występuje w zielonych częściach roślin. Szczególnie duże jej ilości znajdują się w dzikiej róży, czarnej porzeczce oraz zielonej papryce. Kwas askorbowy oraz kwas dehydroaskorbowy tworzą układ oksydacyjnoredukcyjny, odgrywający istotną rolę w oddychaniu tkankowym oraz warunkują przebieg wielu procesów metabolicznych, m.in. biorą udział w syntezie hormonów kory nadnerczy, insuliny, hemoglobiny, w powstawaniu przeciwciał, w tworzeniu kwasu hialuronowego w fibroblastach, w przemianie kwasu foliowego w kwas folinowy (tetrahydrofoliowy) oraz w metabolizmie tyrozyny. Ponadto witamina C stymuluje procesy immunologiczne, hamując oksydacyjne samoniszczenie fagocytów, oraz zwiększa wchłanianie żelaza.

Niedobór witaminy C powoduje wystąpienie gnilca (szkorbutu), charakteryzującego się dystrofią tkanki łącznej, skazą krwotoczną, niedokrwistością oraz zmniejszeniem odporności. W wyniku zaburzeń czynności tkanki łącznej fibroblasty wytwarzają zmniejszone ilości włókien kolagenowych oraz połączeń kwasu hialuronowego z białkiem. W następstwie tego kości stają się porowate, a wokół nich rozwijają się procesy zapalne. Naczynia krwionośne stają się kruche i łamliwe, co powoduje ich łatwe pękanie oraz powstawanie wybroczyn i wylewów krwawych.

Występują zaburzenia kostnienia zębów, które łatwo ulegają próchnicy. Wytwarza się stan zapalny ozębnej i przyzębia, co łącznie ze zmianami w zębodołach i wtórnym zakażeniem powoduje gnilne zapalenie dziąseł oraz wypadanie zębów. Na skutek zmniejszonej odporności dochodzi do utrudnionej regeneracji powstałych zmian.

Obecnie gnilec w klasycznej postaci klinicznej awitaminozy C występuje niezmiernie rzadko. Hipowitaminoza C występuje natomiast stosunkowo często, zazwyczaj pod koniec zimy, z reguły w strefie umiarkowanej.

Przyczyną hipowitaminozy C jest niedostateczna podaż witaminy (odżywianie się konserwami), utrudnione wchłanianie (wymioty, biegunki) lub nadmierne jej zużycie, które występuje w przebiegu chorób zakaźnych, w okresie ciąży, w zatruciach, w nadczynności gruczołu tarczowego, w nadmiernym i długotrwałym wysiłku fizycznym, w wysokiej i długotrwałej gorączce oraz w chorobach wątroby.

Witamina C dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego i jest rozprowadzana przez krew do wszystkich tkanek, gdzie częściowo się rozkłada, a następnie wydala przez nerki z moczem. Warto pamiętać, że istnieje dla witaminy C próg nerkowy i przy stężeniach we krwi większych od 1,4 mg%, czyli 79,5 nmol/100 ml, jest ona wydalana z organizmu.

Preparat i dawkowanie

Ascorbic acid

Vitaminum C - draż. 100 mg; 200 mg; amp. 100 mg; 500 mg; proszek musujący 500 mg w saszetce; stosuje się doustnie od 300 mg dziennie, dożylnie do 1 g dziennie.

Witamina C jest stosowana:

- w profilaktyce i leczeniu gnilca;

- w chorobach zakaźnych;

- w niedokrwistości;

- w próchnicy zębów u dzieci;

- w chorobach alergicznych oraz w przebarwieniach skóry różnego pochodzenia.

Obecnie zwraca się uwagę na profilaktyczne stosowanie witaminy C łącznie z witaminą E w chorobach przewlekłych, cukrzycy, chorobie wieńcowej, a także w nowotworach złośliwych.